Ayvalık adı nereden geliyor ?
Adının nereden geldiğine ilişkin kesin bir kayıt yok. Fakat bu konuda farklı görüşler vardır. Ayvalık tarihi üzerine araştırmalarıyla bilinen Yunanlı yazar Yorgi Sakkari’nin “Ayvalık Tarihi” isimli kitabında, buraya gelenlerin Midilli Adasının Türkçe “Balçık” Rumca “Kidonie” isimli kasabasından geldikleri ve buranın isminin buradan esinlenerek “Kidonie” konulduğunu yazar.
Mübadele döneminde Ayvalık’tan ayrılan Kukunara’nın Eolya’nın Başkenti Ayvalık isimli kitabında ismin kaynağı olarak bir midye türü olan “Ayfada” (Ayvada) gösterilmektedir. Fransız tarihçi Raffanel’in “Ayvalık” adlı kitabında ise ismin, zamanında bölgede bol olan Ayva ağaçlarından geldiği yazmaktadır. Bu iddia bir türlü doğrulanamamış ve hep bir zamanlar var olan Ayva ağaçları olarak kalmıştır
Coğrafi Konumu
Ayvalık ilçemize en kolay ulaşım için Ayvalık Haritası nı ve Alt kısımda yer alan Türkiye yol haritasını izleyerek ulaşabilirsiniz. Ayvalık’a nasıl gidilir? Bursa-Balıkesir karayolunu takip ederek geliyorsanız. Bursa-Balıkesir-Havran- Edremit yolunu izleyerek Edremit-Burhaniye yol ayrımında Edremit’e girmeden Burhaniye yoluna dönüp Burhaniye-Gömeç üzerinden Ayvalık'a ulaşabilirsiniz. Bandırma üzerinden geliyorsanız. Susurluk-Bursa yol ayrımında Susurluk yönüne dönüp Susurluk- Balıkesir-Havran-Edremit yolunu izleyerek Edremit-Burhaniye yol ayrımında Edremit’e girmeden Burhaniye yoluna dönüp Burhaniye-Gömeç üzerinden Ayvalık'a ulaşabilirsiniz. İyi Yolculuklar
E–24 Karayoluna 3 km mesafede bulunan Ayvalık'ın bazı merkezler uzaklığı
Merkez
Uzaklık
Balıkesir
127 km
İzmir
156 km
Çanakkale
167 km
İstanbul (Tekirdağ Hattı)
488 km
İstanbul ( Bursa Hattı
520 km
Ankara (Eskişehir Bursa Hattı)
575 km
Ankara ( Afyon-İzmir Hattı)
738 km
Bergama
61 km
Efes
216 km
Bandırma
223 km
Edremit
55 km
Behramkale
119 km
Ayvalık haritası Balıkesir ilinin ilçesi olan Ayvalık ilin Ege Denizi sahil kısmında yer almaktadır. Ayvalık ilçesi Ege denizinin kuzey kesiminde yer alan 285 km² lik bir alan üzerine kurulmuştur. İlçenin doğusunda Bergama, güneyinde Altınova, kuzeyinde Gömeç ilçesi ve batısında Ege Denizi yer almaktadır. Coğrafi olarak Ege Bölgesine dahil olan ilçe idari olarak Marmara Bölgesine bağlıdır. (Bu özelliği ile ülkemizde tektir)
İklimsel özellikleri
Ayvalık iklimi İlçe 100 km nin üzerinde kıyı şeridine sahiptir. İlçenin yüzölçümü 285 km² dir. Kendine özgü kıyı ikliminin hâkim olduğu ilçede yaz ayları sıcak ve kurak geçerken kış ayları ılık ve yağışlıdır. Ayvalık iklimi nin en büyük özelliği yaz aylarında kavurucu sıcaklarda esen, genellikle öğleden sonra başlayan “imbat” ve “meltem” kış aylarında ise kuzey ve kuzeydoğudan esen “poyraz” rüzgârlarıdır.
Poyrazın çok esmesi dolayısıyla tarihi süreç içerisinde Cunda Adasında inşa edilen yel değirmenlerine rastlanmaktadır. Yıllık m² yağış 641 mm, yıllık sıcaklık ortalaması 17°, en yüksek sıcaklık 37,8°, en düşük sıcaklık ise –7,6° olarak ölçülmüştür.
Jeolojik Durum
Ayvalık Jeolojik Yapısı İlçe ve çevresinde ilk tektonik dönemde yanardağ faaliyetleri olmuştur. 15 ile 5 milyon yıl önceki bu dönemde yaşanan bu yanardağ faaliyetleri bölgenin en önemli yapı malzemesi olan Sarımsak Taşının oluşumunda etkili olmuştur. İlçe merkezi andezit ve tüften oluşmuştur. Bölgedeki adacıkların büyük bir bölümü ile Şeytan sofrası lav birikintileri sonucunda oluşmuştur
Bitki Örtüsü
%66 sı zeytinliklerle kaplı olan ilçenin %60’ı ekim yapmaya elverişli arazilerdir. İlçe sınırları içerisinde büyük ormanlık alanlar bulunmaktadır. İlçede yaklaşık 2.100.000 zeytin ağacı bulunmakta olup yaklaşık olarak 12.000 ton yağ elde edilmektedir.
Ekonomik Yapı
Ayvalık ekonomisi ağırlıkla zeytin üretimine ve bununla ilgili sanayiye dayanmaktadır. En önemli ekonomik faaliyetleri, zeytincilik, tarım ve turizm olarak sıralanmaktadır. Daha sonra balıkçılık ve bağcılık gelmektedir. En büyük gelir kaynağı zeytin ve zeytinyağı üretimidir. Ekim-Mart ayları arasında üretimin büyük bir bölümü gerçekleşmektedir.
Eskiden deniz kenarında yapılmış zeytinyağı ve sabun fabrikaları halen üretimlerini merkezde sürdürmektedir. Bunun nedeni organize sanayi bölgesinin olmamasıdır. Diğer ekonomik faaliyetler ise küçük üretim şeklinde olup sabun imalatı, kaynakçılık, soğuk demircilik, halıcılık ve tarım gereci imalatıdır. Turizm, yerli turizme bağlı olarak özellikle yaz aylarında gerçekleşmektedir. Ayvalık ve civarı 10.000 turistik yatak kapasitesine sahiptir. Yerli turizmi ise özellikle yaz aylarında bölgeye gelen ikincil konut sahipleri oluşturmaktadır. Genelde ikincil konutlar merkezden uzakta plajları ile ünlü Sarımsak Mahallesi’nde toplanmış olduğundan, tarihi kent merkezinde konut ihtiyacına gerek duyulmamaktadır.
Yabancı turistler ise genellikle Midilli Adası’ndan günü birlik gelmektedir. Bu turistlerin %60’ı Rum, %40’ı ise Amerikan, İngiliz ve İskandinav’dır (Erdem, 1999, s.16).
Ayvalık Evleri
Ayvalık evleri ne ilişkin ilk bilgiler 19 yy aittir. Bu dönemden önceki konutlara ilişkin bilge ve belgelere rastlanmamaktadır. Bu tarihlerde Ayvalık’ta nüfus yoğunluğunun Rumlar olduğu göz önüne alındığında belirtilen tarihteki ve günümüzde var olan evlerin ilk sahip ve kullanıcılarının Rumlar olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayvalık’ın tarihi süreci dikkatlice incelendiğinde kentte
Tük yerleşime pek rastlanmadığı var. var ise bile bunun Ayvalık’a verilen özerklik belgesi ile sonlandırıldığı görülmektedir. Kent yapısal oluşumunu Rumların yaşadığı dönemde tamamlamıştır. Rumlar konutları kendi ihtiyaçlarını göz önünde tutarak yapmışlar ve mübadeleye kadar olan süreçte de kullanmışlardır. Mübadeleden sonra evlerin Türkler tarafından kullanılmaya başlaması ile değişimler yaşanmış fakat koruma kanunu ile bu değişim sürecide son bulmuştur.
Tepe eteğine kurulan kentte yollar yokuş yukarı ve dardır ayrıca çıkmaz sokaklar çok fazladır. Denize doğru diklemesine inen ara sokaklar, denize paralel olarak devam eden ana sokaklarla son bulmaktadır. Yolun altında deniz kıyısına paralel olarak devam eden ticarethaneler yer almaktadır. Yerleşim mekânlarında en çok dikkati çeken küçük ve bitişik olarak inşa edilmiş olmasıdır.
Ayvalık evleri genellikle iki buçuk yâda üç katlı inşa edilmiştir. Konutların alt katları yığma taş üst katlar ise karkas yapım tekniği ile yapılmıştır. Konutların giriş kapılarının üst kısmında yer alan üçgen veya yarım yuvarlak alınlıklarda yapım tarihleri yer almaktadır. Günümüzde bu kısımlar ya kapatılmış yâda tarihler yerlerinden sökülmüştür.
Ayvalık evleri zemin, bir ve ikinci katlar olmak üzere üç katlı yapılardır. Genellikle evlerin bir ve ikinci kat plan şemaları aynı iken zemin kat planları kullanım amaçlarına göre üst katlardan farklıdır. İki ve üçüncü katlar yerleşim amaçlı kullanılırken zemin katlar ticari amaçlı olarak kullanılmıştır. Zemin katlar depolama satış ve üretim amaçlı kullanım özelliklerine göre mimari farklılıklar göstermektedir.
Zemin katların sokağa bakan ön cephesi satış arka kısmı ise depolama amaçlı olarak kullanılmıştır. Bu depolarda zeytin zeytinyağı gibi ürünler depolanmıştır. Rumlar döneminde ticari ve üretim amaçlı kullanılan zemin katlar günümüzde bu işlevini yitirmiş daha çok evin mahzeni niteliğini almıştır. Rumlar döneminde zemin ayrıca çamaşır yıkamak ve banyo amaçlı kullanılmıştır. Çünkü alt katlarda mutfak donanımına rastlanmamaktadır. Ocakların yanında yer alan lavaboların normalden büyük olması buraların çamaşır yıkamak için kullanıldığını göstermektedir
Binalarda en dikkat çeken nokta banyo yapmak için özel kısımların bulunmamasıdır. Banyo olarak genellikle zemin katları ve üst kata çıkışı sağlayan merdivenin alt kısmını kullanmışlardır. Banyo mekânlarına özen gösterilmemesinin temel nedenlerinden biri mekânın kullanım alanlarının yetersizliği ikinci nedeni ise su sorunudur. (Günümüzde içme suyunun Altınova’dan getirildiği düşünülürse sorunun boyutu daha iyi anlaşılmış olur) Wc ler alt katlarda yer alırken hemen yan tarafında yer alan duvarda havalandırma deliği bulunmaktadır. Zemin katlar nem nedeni ile günümüzde de konut amaçlı kullanılmamaktadır.
Birinci kata çıkışı sağlayan merdiven girişi depo kısmından ayırmaktadır. Depoya giriş kapısının sağ ve sol taraflarında yer alan kapılardan sağlanmaktadır. Giriş kapıları kemerli ve süslü kapılardır. Ana giriş kapıları sarımsak taşından iç kapılar ise ahşaptan yapılmıştır. Giriş kapılarının üstünde yer alan demir parmaklıklı yuvarlak alınlıklarda binaların yapım tarihinin yazılıdır. . Kapı tokmakları döküm tekniğinde yapılmış ve oldukça ilgi çekicidir. Merdivenlerle çıkılan birinci katta sofaya açılan odalar bulunmaktadır. Odalardan biri genellikle mutfak olarak kullanılmaktadır. Özellikle mutfak olarak inşa edilmiş konutlarda bulunmaktadır.
İkinci katlara çıkış tam yada yarım kapalı çıkmalarla sağlanmaktadır. İkinci katlarda yatak odaları yer almaktadır. Ayrıca Ayvalık evlerinde birçok konutta rastlanan cumbalarda yine bu katlarda yer almaktadır. Üst katlarda manzaraya hâkim teraslar bulunmaktadır. Üst katlardaki odalardan terasa olan gizli çıkışlar ve terasların birbirine yakın olması korsanların kaçış amacıyla kullandığı görüşünü kuvvetlendirmektedir.
Ayvalık evlerini ilk yaptıranlar ile bugünkü kullanıcıları arasındaki sosyo-kültürel farklılıklar doğal olarak konutlara da yansımıştır. İhtiyaç nedeni ile bazı kısımlarda değişiklikler yapılarak özellikle banyo ve mutfak kısımları eklenmiştir. Ne kadar değişime uğrasa da tam değişime uğramayan Rum evlerine (iç mekan) rastlamakta mümkündür. Taş ocaklar, yatak odalarındaki ince işlemecilik izleri taşıyan ahşap dolaplar ve ikona nişleri varlığını sürdürmektedir.
Ayvalık evleri genellikle iki bucuk yâda üç katlı inşa edilmiştir. İki bucuk katı olarak inşa edilen evlerin üst katında yarım daire ve teras yer almaktadır. Evler bitişik olarak inşa edildiğinden tek cepheli ve özenle inşa edilmiştir. Bitişik olarak inşa edildiğinden diğer cepheler görünmemektedir. Ön cepheleri sütunlarla, alınlıklarla. silmelerle alabildiğine gösterişli hale getirilmiştir. Fakat iç kısımlara ve arka sokağa bakan cephelere ön cepheye gösterile özen gösterilmemiştir.
Birinci katların en karakteristik özelliği Ayvalık evlerinin olmazsa olmazı sardunyalıklardır. En üst katlarda ise cumbalara ve balkonlara rastlanmaktadır. Alt katlar ise üretim ve satışa yönelik kullanılmıştır. Evlerin bahçeleri girişe göre arka tarafta yer almaktadır. Birinci kat pencereleri daha sade olarak yapılmışken ikinci kat pencereleri daha büyük ve gösterişli olarak inşa edilmiştir. Alt katlardaki pencerelerde lentolu düz üst katlarda ise lentolu süslü tarzlar dikkat çekmektedir. Pencere sövelerinde tamamen Sarımsak taşı veya alt katlarda Sarımsak taşı üst katlarda ahşap kullanılmıştır.
Birinci kat pencerelerinde Sardunyalıklar yer alırken üst kat pencerelerinde kepenkler yer almaktadır. Üst katlardaki kepenkler açılmadan da içeriye ışık girmesi sağlanabilmektedir. Üst katta kepenk kullanımında en önemli etken bu katların yatma amaçlı kullanılıyor olmasıdır. Evlerin çatı kaplamaları kiremittir.
0 yorum:
Yorum Gönder